Rósarímur
Jón um Rósa sextugan í Þjóðviljanum 20.9.1940
Fyrir nær tuttugu árum kynntist ég fyrst Rósinkranz Ívarssyni, fulltíða manni, stöddum í hópi nokkurra íslenzkra æskumanna er höfðu ákveðið að vinna að sigri sósíalismans hér á landi. Þessi gunnreifi, reyndi sjómaður orkaði þannig á vitund mína að mér fannst ég vaxa við að vera félags- og stéttarbróðir hans. Nú, þegar við stöndum augliti til auglitis við þennan mann sextugan renna upp fyrir mér myndir úr baráttu íslenzkrar alþýðu þessa tvo síðustu áratugi, og mig undrar hversu andliti hans oft bregður þar fyrir. Ég ætla ekki að rekja hina löngu baráttusögu hans að þessu sinni þó hún sé þess verð. En nú á sextugsafmæli hans verður mér einkar hugstæður einn atburður úr sögu samtakabaráttu alþýðunnar í Vestmannaeyjum.Sjómannakaupdeila hafði staðið yfir í hálfan mánuð *). Sjómenn og verkamenn Eyjanna höfðu staðið saman eins og hetjur þrátt fyrir afar erfiða aðstöðu. Stjórn Alþýðuambandsins var þá byrjuð að meta meira hag atvinnurekenda en verkamanna og hafði snúizt gegn verkfallsmönnum í Eyjum. Þetta leiddi m.a. til þess að vermenn víðsvegar utan af landi fengu eigi réttar hugmyndir um hvað var að gerast í Eyjum úti og byrjuðu að drífa að á vertíð, til óhagræðis fyrir málstað sjómanna. Verkfallsmenn gerðust þreyttir sem von var og sigur þeirra byggðist nú stöðugt meir á því hverning aðkomusjómennirnir snerust við þessum málum. Skip skyldi koma að morgni til Eyja hlaðið vermönnum. – Verkfallsmenn biðu í blandinni eftirvæntingu, því að skipsfarmur þessi gat ráðið miklu um úrslit mála. Það var vökunótt í Vestmannaeyjum þá. Skipið kom eldsnemma að morgni. Nokkur gorhljóð kváðu við frá nátthröfnum andstæðinganna, sem hljóðnuðu þó skjótlega. – Hér reyndist sem sagt ekki vera neitt rekið á fjörur andstæðinganna. Var hér kominn Rósinkranz Ívarsson, sjómaður og í fylgd með honum óvígur her manna, sem gekk óhikað beina leið af skipsfjöl upp í samkomuhús verkfallsmanna til að bjóða þeim liðveizlu sína. Rósinkranz hafði gert það, sem heil Alþýðusambandsstjórn hafði sett sig gegn. – Hann hafði snarast um borð í þetta óheppilega fólksflutningaskip og breytt því í ágætis herflutningskip fyrir stétt sína á leiðinni frá Reykjavík til Vestmanneyja. Rósinkranz Ívarsson vakti þá nótt úti í hafi með stéttarbræðrum sínum og fræddi þá um velferðarmál stéttar sinnar. Sennilega hefur einhver í leiðtogastöðu innan hinna skipulögðu samtaka – eins og Alþýðusambandið var þá kallað – átt rólegri nótt. Þegar Rósinkranz Ívarsson hafði lokið ræðu sinni þennan minnisstæða morgun í Vestmannaeyjum, hvíslaði ungur sjómaður í eyra mér hinu sama sem ég hugsaði er ég kynntist Rósinkranz fyrst:
„Ef við ættum svona karl á hverju skipi, þá væri gaman að lifa"
Ef meta skyldi æfistarf og manngildi þessa sextuga verkalýðsleiðtoga eftir efnahag og metorðum þá mætti finna marga honum fremri. En einmitt í þessu liggur hinn mikli persónuleiki, sem svo hörmulega fáir alþýðuleiðtogar hafa geta hrósað sér af. Rósinkranz hefur aldrei látið hin mörgu tækifæri til eigin hagnaðar leiða sig frá málstað stéttarbræðra sinna. Hann hefur aldrei vikið frá hlið þeirra; ætíð setið við sama borð og þeir. Sigrar hans voru sigrar alþýðunnar; ósigrar hennar, einnig hans ósigrar. Afmælisdagar svona manna eru hamingju- og sólskinsdagar í lífi alþýðunnar. Heill þér sextugum, Rósinkranz.
* Hér er vísað til Sjómannadeilunnar í Vestmanneyjum 1932. Sjá Vor í verum bls. 117
Jón gerði og afmælisdrápu að sama tilefni, sbr. kaflann Vinmæli, Afmælisdrápa.Sjá einnig minningargreinar um Rósa 2.10.1965